Ιρένα Σέντλερ (πολωνικά: Irena Stanisława Sendler‎)

 

Η Ιρένα Σέντλερ (πολωνικά: Irena Stanisława Sendler‎) (15 Φεβρουαρίου 1910 – 12 Μαϊου 2008) ήταν κοινωνική λειτουργός από την Πολωνία και μέλος της αντίστασης κατά τη διάρκεια της ναζιστικής κατοχής της χώρας. Μαζί με τους συνεργάτες της κατάφερε να βγάλει από το Γκέτο της Βαρσοβίας και να σώσει δυόμισι χιλιάδες παιδιά εβραϊκής καταγωγής. Κάποια στιγμή η δράση της έγινε γνωστή, συνελήφθη από τις ναζιστικές δυνάμεις, βασανίστηκε και καταδικάστηκε σε θάνατο αλλά κατάφερε να δραπετεύσει.

Το 1965 της απονεμήθηκε από το κράτος του Ισραήλ ο τίτλος του Δικαίου των Εθνών. Το 2007 προτάθηκε για το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης.

Η Ιρένα Σέντλερ γεννήθηκε στην πόλη Otwock, κοντά στη Βαρσοβία, στις 15 Φεβρουαρίου του 1910. Ο πατέρας της, Stanisław Krzyżanowski, ήταν γιατρός και πέθανε όταν η Ιρένα ήταν 7 χρονών, μετά το θάνατό του η ηγεσία της εβραϊκής κοινότητας της περιοχής προσφέρθηκε να βοηθήσει οικονομικά για την μόρφωση της Ιρένα. Η Ιρένα Σέντλερ σπούδασε πολωνική λογοτεχνία στο Πανεπιστήμιο της Βαρσοβίας, από όπου όμως εκδιώχθηκε για τρία χρόνια επειδή διαμαρτυρήθηκε για το καθεστώς διακρίσεων εις βάρος των Εβραίων φοιτητών που επικρατούσε στο εν λόγω πανεπιστήμιο (οι Εβραίοι φοιτητές ήταν υποχρεωμένοι να κάθονται σε συγκεκριμένες θέσεις στα αμφιθέατρα και στις αίθουσες). Κατά τη διάρκεια των σπουδών της έγινε μέλος του Πολωνικού Σοσιαλιστικού Κόμματος.

Λίγο πριν από το ξέσπασμα του Β' Παγκοσμίου Πολέμου η Σέντλερ εγκαταστάθηκε στη Βαρσοβία και άρχισε να εργάζεται στην Κοινωνική Πρόνοια. Μετά τη γερμανική εισβολή στην Πολωνία, μαζί με συναδέλφους της βοήθησε στη διάσωση πολλών Εβραίων, εφοδιάζοντάς τους με πλαστά χαρτιά. Τον Αύγουστο του 1943 η παράνομη οργάνωση του Πολωνικού Συμβουλίου για τη βοήθεια προς τους Εβραίους έθεσε την Ιρένα Σέντλερ επικεφαλής ενός ειδικού τμήματος της στόχος του οποίου ήταν η διάσωση των Εβραίων παιδιών.

Καθώς η Σέντλερ ήταν υπάλληλος της Πρόνοιας στην πολωνική πρωτεύουσα είχε ειδική άδεια να μπαίνει στο Γκέτο της Βαρσοβίας για να ελέγχει την κατάσταση της υγείας των εγκλείστων και γενικότερα τις συνθήκες υγιεινής που επικρατούσαν εκεί. Αφού ήρθε σε συνεννόηση με Εβραίους γονείς που ζούσαν μέσα στο Γκέτο, έβγαλε κρυφά, μαζί με τους συνεργάτες της 2.500 παιδιά Εβραίων, τα οποία στη συνέχεια, αφού εφοδιάστηκαν με πλαστά χαρτιά και εμφανίζονταν ως χριστιανόπουλα, δόθηκαν σε πολωνικές οικογένειες ή μεταφέρθηκαν στο ορφανοτροφείο των Sisters of the Family of Mary και σε ρωμαιοκαθολικά μοναστήρια. Τόσο οι οικογένειες που μεγάλωσαν αυτά τα παιδιά όσο και οι μοναχές στο ορφανοτροφείο και στα μοναστήρια γνώριζαν ότι επρόκειτο για Εβραιόπουλα και συνεργάζονταν με την οργάνωση Żegota. Για να βγάλουν η Σέντλερ και οι συνεργάτες της τα παιδιά (ανάμεσά τους και πολλά μωρά) από το Γκέτο τα έκρυβαν μέσα σε βαλίτσες, σε καλάθια, σε καρότσια τα οποία ήταν φορτωμένα και με άλλα υλικά κ.α. Για τα παιδιά αυτά η Σέντλερ και οι συνεργάτες της είχαν λίστες με τα ονόματά τους, που η Σέντλερ τα είχε είχε βάλει μέσα σε βάζα και τα είχε θάψει στον κήπο της, προκειμένου μετά τον πόλεμο να τα επιστρέψουν στους γονείς τους. Όμως τελικά σχεδόν όλοι γονείς των παιδιών αυτών εξοντώθηκαν στο Στρατόπεδο εξόντωσης της Τρεμπλίνκα.

Το 1943 η Ιρένα Σέντλερ συνελήφθη από την Γκεστάπο. Υπέστη βασανιστήρια (μεταξύ άλλων της έσπασαν τα χέρια και τα πόδια) όμως δεν αποκάλυψε τους συνεργάτες της ούτε έδωσε στοιχεία για τα παιδιά που είχαν βγάλει από το Γκέτο. Καταδικάστηκε σε θάνατο αλλά τελικά κατάφερε να δραπετεύσει, με τη βοήθεια της οργάνωσης Żegota, που δωροδόκησε τους φρουρούς της και ενώ η Σέντλερ μεταφέρονταν για να εκτελεσθεί. Αφού κρύφτηκε για ένα διάστημα επέστρεψε στη Βαρσοβία με άλλο όνομα και συνέχισε τη δράση της μέσω της Żegota. Κατά τη διάρκεια της Εξέγερσης της Βαρσοβίας ήταν νοσοκόμα σε δημόσιο νοσοκομείο όπου έκρυψε πέντε Εβραίους.

Εξαιτίας των σχέσεων που είχε στη διάρκεια της ναζιστικής κατοχής της Πολωνίας με τον πιστό στην εξόριστη πολωνική κυβέρνηση «Στρατό της Πατρίδας» το 1948-49 φυλακίστηκε και ανακρίθηκε από την κομμουνιστική μυστική αστυνομία της Πολωνίας. Μετά την απελευθέρωσή της εντάχθηκε στο Ενωμένο Εργατικό Κόμμα Πολωνίας όμως η σχέση της με τον Στρατό της Πατρίδας είχε ως συνέπεια να μην αναγνωριστεί η προσφορά της στην κομμουνιστική Πολωνία. Το 1965, όταν της απονεμήθηκε ο τίτλος του Δικαίου των Εθνών από το Γιαντ Βάσεμ, η κομμουνιστική κυβέρνηση της Πολωνίας δεν της επέτρεψε να ταξιδέψει στο Ισραήλ και να πάρει το βραβείο, κάτι που τελικά έγινε εφικτό σχεδόν 20 χρόνια μετά, το 1983. Στο μεταξύ η Σέντλερ είχε παραιτηθεί από το Ενωμένο Εργατικό Κόμμα Πολωνίας, μετά τα γεγονότα του Μαρτίου του 1968 στην Πολωνία και είχε εξαναγκαστεί σε προώρη συνταξιοδότηση επειδή είχε υποστηρίξει δημόσια το Ισραήλ, στον πόλεμο των Έξι Ημερών το 1967. Το 1980 εντάχθηκε στο κίνημα Αλληλεγγύη.

Πέθανε στις 12 Μαΐου του 2008 και τάφηκε στο νεκροταφείο Powązki στη Βαρσοβία.

Η Ιρένα Σέντλερ εργάστηκε ως δασκάλα και βοήθησε στην οργάνωση ορφανοτροφείων και κέντρων φροντίδας για την οικογένεια, τα παιδιά και τους ηλικιωμένους καθώς και ενός κέντρου για εκδιδόμενες γυναίκες στο Henryków. Το 1931 παντρεύτηκε τον Mieczysław Sendler αλλά χώρισαν το 1947. Αργότερα παντρεύτηκε τον Stefan Zgrzembski, με τον οποίο απέκτησε τρία παιδιά. Ο δεύτερος γάμος της κράτησε μέχρι το 1959. Μετά το δεύτερο διαζύγιό της παντρεύτηκε ξανά τον πρώτο της σύζυγο Mieczysław Sendler.

Κάθε παιδί που σώθηκε με τη βοήθειά μου αποτελεί δικαίωση της ύπαρξής μου στη γή και όχι έναν τίτλο δόξας.